Op 23 januari l.l. heeft Premier Mark Rutte een open brief aan alle Nederlanders geschreven. Ik wil graag, als allochtoon, mijn reactie daarover delen. Voordat ik in het Engels schrijf, heb ik deze Nederlandse versie opgestelt, desondanks de taalfouten die kunnen (en zullen) verschijnen. Mijn taalfouten kunnen bewijzen hoe moeilijk 100% geïntegreerd te worden is.
“Er is iets aan de hand met ons land.”
Dat iets mis is met ons samenleven is niet alleen een Nederlandse fenomeen, maar gebeurt in andere landen zoals het VK, Frankrijk en de VS. De resultaten van het Britse referendum over Europa en de verkiezingen in de VS zijn duidelijk tekenen van diepe disfuncties in de Westerse maatschappij anno 2016. Deze disfuncties zijn niet alleen economisch maar ook moreel. De dagen waar mensen werkten en vochten voor het goede in onze samenleven zijn voorbij. Onze democratische tijdperk is beheerst door individualisme in het volk en narcisme van demagogische uitspraken van hedendaagse politici.
“Soms lijkt het wel alsof niemand meer normaal doet.”
Wat betekent normaal in deze context? Betekent het “volgens de regels” of “niet goed in zijn hoofd zijn”?
Als Rutte de eerste betekenis bedoelt, moet hij maatregels vastleggen tijdens de verkiezingscampagne zodat we weten hoe we ons in de toekomst moeten dragen. Het weigeren van deze regels moet gestraft worden en de overheid moet de middelen hebben om de gedragregels te kunnen implementeren. Agenten op straat moeten elk gegooid papier of gelaten hondenpoep kunnen bekeuren.
Als sommigen niet “goed in hun hoofd” zijn, kan dit vanaf dag 1 van hun leven “behandeld” worden. Voor de Franse filosoof Jean-Paul Sartre, “l’existence précède l’essence” (“Existentie gaat vooraf aan de essentie”). Met andere worden, “je bent wat je doet” en niet andersom. Een lepel bijvoorbeeld kan niets anders dan een lepel zijn. Maar de mens kan zich definiëren door zijn keus van acties. Er staat een dynamische interactie tussen de mens en de omgeving, maar binnen deze omgeving is de mens vrij om zich te ontwikkelen. Verandert de omgeving en je kunt de natuur van de mens veranderen.
Hoe kan deze verandering tot stand komen? Door het leren van filosofie en ethiek, thuis en op school. Frankrijk is van de weinige landen die filosofie als vak bij de middelbare school eindediploma (baccalaureat) heeft. Jammer dat het veel te laat geleerd wordt. Filosofie en ethiek moeten al in de basisschool voorkomen.
“Als je ons land zo fundamenteel afwijst, heb ik liever dat je weggaat.”
De brief was goed leesbaar totdat ik deze zin tegenkwam. Dit is het bewijs dat, in feit, deze brief moest aan alle allochtonen gericht zijn, en dat Rutte het niet over moreel heeft naar wel over politiek. De voorsprong van Geert Wilders en de PVV is groot, en Rutte wil alles doen om Wilders in te halen. Daar gaat het over. Waarom heeft hij niet gezegd “Als je jullie en ons land…”?
Nu kan ik jullie het jongste lid van de exclusieve club van elite demagogen voorstellen. Na Nigel Farage in het VK, Marine Le Pen in Frankrijk, Donald Trump in de VS, en Geert Wilders in Nederland, hebben we nog een Nederlander: Mark Rutte. Je kunt wel zeggen dat hij “zacht” is, en meer democratische dan de anderen, dat hij ook een voorstander van de EU is. En misschien heeft hij ook gelijk in wat hij zegt, maar het is de interpretatie van zijn gedachten door anonieme mensen die zo gevaarlijk en afschuwelijk is. Misschien heeft het iets te doen met het feit dat mijn vader was van Poolse afkomst, dat ik zijn familie nooit heb kunnen zien dankzij de Nazi’s.
We moeten het probleem van integratie zeker niet ontkennen, maar wel op een andere manier dan met zulke brieven aanpakken.
Als allochtonen hebben we een dubbele bewustzijn
Voor de Americaanse mensenrechtenactivist en academicus William du Bois, auteur van “The Souls of Black Folk” in 1903, hebben de Afro-Amerikaansen een diep cultureel gevoel van “tweeheid”. Du Bois noemde deze complexe gevoelens “dubbele bewustzijn”. De aanwezigheid van ongelijksoortige en concurrerende “gedachten”, “streven”, en “idealen” is niet episodisch of incidenteel, maar een vaste en aanhoudende bewustzijnsvorm.
Het is een eigenaardige gewaarwording, dit dubbelbewustzijn, dit gevoel van altijd op zoek naar zijn zelf door de ogen van anderen, voor het meten van de ziel door de meetlint van een wereld die met geamuseerde minachting en medelijden toekijkt . -W.E.B. du Bois 1903
Er zal altijd een schisma zijn, gebaseerd op huidkleur, geloof en land van herkomst. Het lot van de allochtonen, in Nederland en elders, zit vast en is bijna niet te veranderen. Of wel? Het is alleen als de tegenpartijen, d.w.z. ons allemaal, bereid zijn fouten toe te geven om een duurzame oplossing te kunnen vinden.
Ik heb geluk. Mijn “tweeheid” valt wel mee omdat niet in strijd met elkaar of met de Nederlandse samenleving (eigelijk heb ik een “triade”). Maar ik spreek Nederlands met een accent en maak foutjes als ik schrijf. Ik lees wel Nederlandse texten, noteer woorden die ik niet ken, maar liever lees ik in het Engels of in het Frans. Toen ik een paar manden geleden naar de Amsterdam Arena met mijn zoon ging, was hij voor “Oranje” en ik voor “Les Bleus”. Maar ik houd van Nederland, en Rutte heeft gelijk dat “we een ontzettend gaaf land zijn”. Als allochtoon moet ik op een natuurlijk manier aan de Nederlandse samenleving passen. Maar mijn oorspronkelijke culturele “tweeheid” is ook ontzettend gaaf, en zeker niet te vertalen.